Piękno tkwi w prostocie, czyli kilka słów o etymologii eklerki i bezy
Majówka już za nami, a placki są pisane dalej! W tym tygodniu notka będzie iście słodka – przedstawimy Wam bowiem kilka faktów dotyczących pochodzenia nazw ciast(ek) takich jak eklerka i beza. Miłej lektury!
Ekler, eklerek czy może eklerka?
Na początku warto by rozwiać wątpliwości dotyczące
nazewnictwa. Wszystkie, z podanych wyżej form, są poprawne. Internetowy Słownik języka polskiego Wydawnictwa
Naukowego PWN podaje formy eklerek i eklerka w tym samym artykule hasłowym. Jako
ciekawostkę możemy dodać, że według Mirosława Bańki, żeńska forma eklerka lepiej pasuje do nazw innych
wypieków takich jak np. stefanka, wuzetka, napoleonka czy bajaderka. Słowo ekler było natomiast stosowane nie tylko
jako nazwa wypieku, ale i zamka błyskawicznego. Tę samą definicję eklera można
znaleźć w Słowniku języka polskiego Witolda
Doroszewskiego.
Jeśli chodzi o etymologię eklerki – jej nazwa pochodzi od
rzeczownika ekler, a ten od zapożyczonego z języka francuskiego słowa éclair, oznaczającego ‘błyskawicę’. Wypiek ten zyskał
swoją nazwę prawdopodobnie dzięki swojej budowie, która pozwalała na szybkie
zjedzenie tego ciastka. Ciekawostką, którą podaje Mirosław Bańko na stronie
internetowej Słownika języka polskiego jest fakt, że w brytyjskich
słownikach wydawnictwa Chambers eklerka ma żartobliwą definicję: „a cake
long in shape, but short in duration”. Po przetłumaczeniu brzmiałoby to:
„ciastko o długim kształcie, ale krótkim życiu”.
 |
| źródło: https://s-media-cache-ak0.pinimg.com |
Historia eklerki
bazuje głównie na spekulacjach historyków, którzy twierdzą, że wypiek ten
powstał najprawdopodobniej w XIX wieku we Francji. Kucharzem, który stworzył to
przepyszne ciastko miał być Francuz Marie-Antoine Carême, który żył w latach
1784-1833. Pierwszy przepis na eklera pojawił się zaś w roku 1884 w angielskiej
książce kucharskiej Boston Cooking-School Cook Book.
Proces powstawania
eklerka nie jest skomplikowany. Najpierw należy uformować kształt korpusu
wypieku, przeciskając ciasto przez rękaw cukierniczy. Zazwyczaj są to podłużne
walce, które po upieczeniu przecina się na pół. Dolną część wypełnia się kremem
bezowym, bitą śmietaną lub kremem śmietankowym. Górną połowę korpusu polewa się z wierzchu czekoladą lub różnego rodzaju kremami – kawowym, pistacjowym,
toffi, a nawet lawendowym!
A bez bezy nie ma
imprezy! J
 |
| źródło: http://www.kwestiasmaku.com |
Według Etymologicznego
Słownika języka polskiego Andrzeja Bańkowskiego beza funkcjonuje
jako określenie kulinarne od drugiej połowy XIX wieku. Z niemieckiego baiser
[wym. bezé], również jako nazwa ciastka, a z francuskiego baiser,
czyli ‘pocałunek’, a także o geście posyłania pocałunku końcami złączonych
palców, stąd o podobnym do złączonych palców kształcie ciastka. Dla porównania
słownik podaje również definicję tego słowa w języku rumuńskim – bezea,
czyli ‘pocałunek’ oraz łacińskim - basiare ‘całować’ (od basium ‘pocałunek’).
Słownik języka polskiego Witolda Doroszewskiego definiuje bezę jako „ciasteczko z ubitego na
pianę białka, zapieczonego z cukrem”. Funkcjonuje ona jednak nie tylko jako wypiek,
ale i słodki wyrób cukierniczy na bazie białek i cukru pudru, używany do ciast
oraz tortów (jest on wówczas przekładany lub ozdabiany słodkimi kremami różnego
rodzaju).
Bezy, jako ciastka,
najczęściej nazywane są bezikami. M. Arcta Słownik ilustrowany języka
polskiego odnotowuje także nazwy takie jak merengi, marengi lub meryngi,
jednak są one uważane za przestarzałe lub zarezerwowane dla bez powstających w
wyniku zaparzania ubitych białek syropem z cukru.
 |
| źródło: http://www.smakizycia.pl |
Te niewielkich
rozmiarów, słodkie ciasteczka kształtem przypominają nieregularne stożki. Podaje się je zwykle bez żadnych dodatków, ze względu na niezwykłą słodycz. W
zależności od temperatury w jakiej owe ciastka są pieczone, możemy dostać
takie, które będą kruche w środku (wysoka temperatura) lub lekko ciągnące się
(niska temperatura).
Dodatkowo, w
cukiernictwie rozróżnia się trzy rodzaje bez: szwajcarskie, włoskie oraz
francuskie. Te ostatnie są najpopularniejsze i najłatwiejsze do przygotowania. Bezy
szwajcarskie i włoskie natomiast, są o wiele sztywniejsze od francuskich i
dobrze zachowują swój oryginalny kształt.
Bibliografia:
1. Słownik języka polskiego, pod red. Witolda Doroszewskiego, t. 1 i 7, Warszawa 1996-1997.
2. Arct M., M. Artca Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa 1916.
3. Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa 2000.
Strony, na które warto zajrzeć:
1. Eklerka
2. Ekler
4. Beza